وبینار؛ تجربه این روزهای همه است
از ابتدای اسفند سال گذشته که بحث ویروس کرونا در ایران داغ شد و شرایط به حدی رسید که عموم مردم یکی پس از دیگری ناگزیر از ادامه فعالیت از راه دور شدند، کسب و کارها نیز ناگزیر شدند تا خدمات خود را به شکل جدید یا با ابزارهای جدید عرضه کنند.
لین دیزاین هم از این قاعده مستثنی نبوده و تا حد امکان از شکل ارائه خدمات آنلاین برای ادامه فعالیت خود بهره برده است. یکی از این خدمات که پیش از این به صورت غیرحضوری ارائه نمی‌شد، برگزاری کارگاه‌های آموزشی بود. ترجیح ما در لین دیزاین برگزاری کارگاه‌هایی بوده است که در آن امکان تجربه عملی تئوری‌هایی که از آن صحبت می‌کنیم وجود داشته باشد و مدرسان کارگاه بتوانند از نزدیک این تجربه‌ها را نظارت کنند و بهبود بخشند.
از آنجا که شکل حضوری برگزاری بهترین گزینه برای این تعامل نزدیک و انتقال تجربه برآورد می‌شد، کارگاه‌های آنلاین پیش از این چندان مورد علاقه ما در لین دیزاین نبودند. با شیوع کرونا اوضاع فرق کرد. وبینار انتخاب ما نبود اما تنها راهی بود که همچنان بتوانیم به انتقال تجربه ادامه دهیم بدون آنکه سلامت دوستانمان را به خطر بیندازیم. اما تن دادن به این گزینه اجباری دروس آموخته فراوانی برای ما به همراه داشت.
از سوی دیگر، همزمانی قرنطینه با تعطیلات نوروز باعث شد خود تیم لین دیزاین نیز این فرصت را برای یادگیری‌های بیشتر غنیمت شمرند و بسیاری دوره‌های آموزشی را به شکل وبینار تجربه کنند. علاوه بر ادامه یادگیری از طریق سایت‌هایی مانند کورسرا و یودمی و بنیاد طراحی تعاملی و …، این امکان را پیدا کردیم که در شماری از وبینارهای جذاب که پیش از این در داخل ایران به شکل حضوری برگزار می‌شدند، شرکت کنیم.
طبیعتا ما همانند عمده کسانی که این روزها به شمار برگزارکنندگان رویداد آنلاین پیوسته‌اند، همچنان در حال یادگیری بهترین شیوه برگزاری رویداد به این شکل هستیم و در این مسیر قطعا اشتباهاتی داشته‌ایم که شاید بعضا تجربه ناخوشایندی را برای مخاطبمان ایجاد کرده باشد. ما پذیرای امکان این اشتباه هستیم و بابت آن عذرخواهیم اما متعهدیم که پیوسته در تلاش برای یادگیری و بهبود آن باشیم. برای لین دیزاین که بیشتر کارگاه‌هایش همراه با تعامل مستقیم با شرکت‌کنندگان و تجربه عملی بوده است، استفاده از فضای آنلاین برای خلق همان تجربه آسان نیست. همزمان فضای آنلاین امکاناتی را در اختیار برگزارکننده قرار می‌دهد که در برگزاری حضوری ممکن نیست اما استفاده مناسب از آن هم نیازمند یادگیری است.
برای مثال، می‌توان همچنان گروه‌هایی در کارگاه تشکیل داد که با هم بر سر یک موضوع هم‌فکری کنند اما به راحتی نمی‌توان تجربه یادگیری این گروه‌ها از سوال‌های هم را در این محیط خلق کرد. اگر در کارگاه حضوری، در زمان کار گروهی اعضای گروه سرکی هم به کار بقیه تیم‌ها می‌کشیدند یا مدرس کارگاه توقف کوتاهی در کار گروهی می‌داد و توجه همه گروه‌ها را به اشتباه مشترکشان جلب می‌کرد و این کار تنها ۳ دقیقه از زمان کلاس بود، در کارگاه آنلاین هم امکان این توقف دادن اندک است و هم در صورت رخداد به جای ۳ دقیقه ۱۰ دقیقه از زمان همه کلاس می‌گیرد و کارگاه را طولانی‌تر از حد معمول می کند. این موضوع شاید به این معنی باشد که شکل جدیدی از کارگاه در فضای آنلاین نیاز است که باید به آن دست یافت. شاید نوع جدیدی از کار گروهی که متفاوت با شیوه حضوری است.
اگر بخواهیم از تلاش‌هایمان برای خلق تجربه کارگاه تعریف کنیم می‌توانیم به ۲ وبینار برگزارشده طی این مدت در که به اعتماد دوستانمان در زاویه و شتابدهنده آی فینک برگزار شد، اشاره کنیم.
اولین وبینار در نیمه اسفند ۹۸ در دو جلسه ۴ ساعته برای تیم‌های شتابدهنده آی فینک برگزار شد. هدف از برگزاری این وبینار، کمک به تیم‌های شتابدهنده آی فینک برای پشت سر گذاشتن مرحله سنجش فرضیه‌ها و تحقیقات و نیز مرحله تعریف مسئله و هدف‌گذاری بود. در جلسه اول تحقیقات دیزاین برای تیم‌ها تشریح شد و در جلسه دوم شیوه هدف‌گذاری و تعریف مسئله توضیح داده شد. اگر این کارگاه به شکل حضوری برگزار می‌شد احتمالا دو روز ۸ ساعته را تجربه می‌کردیم که ترکیبی از توضیح و انجام کار کارگاهی بود. اما انتظار چنین تجربه طولانی پای سیستم از تیم‌ها و حتی از خود ما غیرمنطقی به نظر می‌رسید. بنابراین این ۲ جلسه به توضیح تئوری و ارائه مثال محدود شدند تا تقریبا ۳ هفته بعد باز هم در فضای گفتگوی آنلاین نتیجه تمرین عملی را با هم بررسی کنیم. چنین شد که در روز ۹ فروردین، تیم‌ها نتیجه تمرین‌هایی را که درباره این دو موضوع و با راهنمایی فرم‌هایی که در کارگاه در اختیارشان قرار گرفت انجام داده بودند، با مدرسان لین دیزاین در میان گذاشتند و هر تیم طی یک تعامل ۱ ساعته با مدرسان به بهبود نتیجه عملکرد خود پرداخت.
وبینار بعدی با موضوع «چگونه طراح خدمات شوم» اوایل اردیبهشت ماه ۹۹ در زاویه برگزار شد. آنچه این وبینار را برای ما متمایز می‌کرد تعداد زیاد شرکت‌کنندگان آن بود. تا پیش از این برای عمده کارگاه‌هایی که برگزار می‌کردیم سقفی از شرکت‌کنندگان تعیین می‌کردیم تا پرسش و پاسخ ضمن کارگاه بیشتر و فضا تعاملی‌تر باشد. اما این بار با توجه به اینکه موضوع وبینار کاملا عمومی بود تا تمام کسانی که درباره طراحی خدمات کنجکاو هستند یا امکان دارد بخواهند این حوزه را به عنوان هدف شغلی خود برگزینند بتوانند به مطالب آن دسترسی داشته باشند، سقف تعداد شرکت‌کننده تعریف نشد و وبینار رایگان برگزار شد. هدف این بود که طی ۲ ساعت و نیم ابتدا مفهوم طراحی خدمات برای شرکت‌کنندگان شرح داده شود و بعد از استراحت کوتاهی در قسمت دوم کارگاه به تشریح مسیر شغلی طراحی خدمات بپردازیم و در پایان پاسخگوی پرسش دوستانمان باشیم. اما زمان بالا در کنار تعداد بالای شرکت‌کنندگان باعث شد نتوانیم به موقع پاسخگوی بسیاری از سوالاتی باشیم که ضمن کارگاه پرسیده شد. با این حال، قسمت دلنشین این کارگاه برای ما این بود که با توجه به اینکه موضوع وبینار بیشتر از جنس انتقال تجربه بود، برای ثمربخشی بیشتر و خلق تجربه بهتر برای مخاطبان، از دوستان طراح خدمات‌مان آقایان صالح امینی (بنیانگذار آژانس طراحی خدمات دیگرگون) و حمیدرضا نکویی (هم‌بنیانگذار آژانس طراحی برژمان) و خانم مرضیه غفاری (دانشجوی ترم آخر طراحی خدمات در پلی تکنیک میلان) نیز دعوت کردیم تا تجربیات خود را با مخاطبان به اشتراک بگذارند تا به بهانه این سمینار پلی باشیم میان مخاطبان بالقوه با جامعه طراحی خدمات. دوستان ما نیز با سخاوت بسیار تجربیات خود را به اشتراک گذاشتند و ما را در این راه همراهی کردند. این وبینار با برگزاری یک پنل درباره طراحی خدمات دنبال خواهد شد تا همچنان این جو اشتراک تجربه و گفت‌وگو میان طراحان خدمات و مخاطبان و همکاران بالقوه آن حفظ شود.
در وبینار کارگاه چگونه طراح خدمات شوم ، هدف این بود که طی ۲ ساعت و نیم ابتدا مفهوم طراحی خدمات برای شرکت‌کنندگان شرح داده شود و بعد از استراحت کوتاهی در قسمت دوم کارگاه به تشریح مسیر شغلی طراحی خدمات بپردازیم و در پایان پاسخگوی پرسش دوستانمان باشیم
محتوای ارائه شده در وبینار «چگونه طراح خدمات شوم» را می‌توانید در گروه تلگرامی https://t.me/Beingaservicedesigner مشاهده کنید.
همچنان موضوعات زیادی درباره برگزاری وبینارهای آنلاین وجود دارد که پرونده آن در لین دیزاین برای یادگیری بیشتر باز است. این‌ها فرضیه‌های ناشی از تجربه‌های ما (در هر دو سمت برگزارکننده و شرکت‌کننده است) که قصد داریم با دقت بیشتری آن‌ها را زیر نظر بگیریم و با توجه به آن‌ها تجربه وبینارهای بعدی را طراحی کنیم:
- به نظر می‌رسد بهتر است بازه‌های تعامل مخاطب و مدرس در فضای آنلاین هر چه کوتاهتر باشد به نحوی که نهایتا هر ۱۵ دقیقه مخاطبان بهانه‌ای برای مشارکت داشته باشند.
- به نظر می‌رسد صحبت از مطالبی که کاملا جدید است یا صحبت به شیوه جدید از مطالبی که زمینه آشنایی با آن‌ها وجود دارد، سبک خوبی برای درگیر کردن مخاطب و حفظ تمرکز او در بحث است.
- به نظر می‌رسد تمرین‌های عملی در وبینار زمانی جدا از وبینار لازم دارد تا تاثیرگذار باشد. شاید حتی با حفظ یک فاصله زمانی چند روزه پیگیری آن در گروه تلگرام یا شبیه آن تاثیرگذارتر باشد.
- به نظر می‌رسد مخاطب در طول برگزاری وبینار نیاز دارد حسی انسانی (طنز، کنجکاوی، …) از جانب ارائه‌دهنده دریافت کند که صمیمیت لازم برای حفظ تمرکز و رابطه دو جانبه ایجاد شود. همچنین برای اینکه شنوندگی او ارج گذاشته شود.
- به نظر می‌رسد وبینارهایی که تعداد شرکت‌کننده کمتری دارند هم از نظر فرصت سوال و جواب و هم از نظر امکان شبکه‌سازی با سایر شرکت‌کنندگان (که جنبه مثبت کارگاه‌های حضوری بود) در مجموع تجربه بهتری برای شرکت‌کننده می‌سازد.
- به نظر می‌رسد برای مخاطبی که در محیط وب به مطالعه متن‌ها و دیدن ویدئوهای طولانی عادت ندارد، ارائه مطلب در زمانی کوتاهتر (حداکثر ۲ ساعت) برای هر دو سوی وبینار تجربه بهتری می‌سازد.
شما از شرکت در وبینار یا برگزاری وبینار چه تجربه‌ای دارد؟ فرضیه‌های شما برای طراحی بهتر وبینارتان چیست؟ مشتاقیم از شما بشنویم.
